Το καλοκαίρι έχει μπει για τα καλά και οι περισσότεροι από μας ξεκινάμε τις διακοπές μας και τις εξορμήσεις μας στις παραλίες. Οι μέδουσες για τους πολλούς σημαίνει βρώμικες θάλασσες μιας και αυτές πολλές φορές εμφανίζονται όταν υπάρχουν κύματα ανάμεσα σε ότι άλλα φέρνουν τα κύματα στα ρηχά νερά. Για πολλούς επίσης αποτελούν φόβο -ειδικά για τα παιδιά- για το τσίμπημα και το πόνο που προκαλεί.
Οι περισσότερες από τις μέδουσες που ζουν στις θάλασσές μας δεν είναι τσούχτρες. Όλες οι μέδουσες τσιμπούν, γιατί όλες έχουν κνιδοκύτταρα που εκκρίνουν τοξικές ουσίες. Των περισσοτέρων όμως το τσίμπημα δεν είναι ενοχλητικό για τον άνθρωπο, κάποιες φορές ούτε γίνεται αντιληπτό.
Ας γνωρίσουμε μερικές από αυτές
Το χρώμα της είναι μοβ, πορφυρό ή κοκκινωπό και η μέση διάμετρός της κυμαίνεται γύρω στα 4 εκατοστά. Σ’ εμάς είναι γνωστή απλώς ως τσούχτρα και είναι η μόνη μέδουσα με αυτή την ιδιότητα στα ελληνικά νερά. Τη νύχτα φωσφορίζει, προσφέροντας ένα αρκετά φαντασμαγορικό θέαμα, το τσίμπημά της όμως είναι ενοχλητικό.
Αν τη δείτε στο μέρος όπου κολυμπάτε, είναι καλύτερο να βγείτε από το νερό. Αν μια παραλία έχει γεμίσει τσούχτρες, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε να αλλάξει ο άνεμος, αφού τα θαλάσσια ρεύματα ευθύνονται για τη συσσώρευσή τους στις ακτές.
Γνωστή και ως «γυαλί», η μέδουσα αυτή είναι η πιο διαδεδομένη σε όλες τις θάλασσες. Είναι διάφανη με μια ελαφρώς λευκή απόχρωση και τέσσερις χαρακτηριστικούς κύκλους στο εξωτερικό της τμήμα. Το τσίμπημά της δεν είναι ενοχλητικό για τους περισσότερους ανθρώπους.
Πολύ μεγάλη σε μέγεθος και με καφεκίτρινο χρώμα, η μέδουσα αυτή λέγεται και «τηγανητό αβγό» εξαιτίας του σχήματός της. Εκτός από «αβγό μάτι», μπορεί επίσης να σας θυμίσει ένα μπουκέτο λουλούδια. Είναι διαδεδομένη στο Αιγαίο και η διάμετρός της μπορεί να φθάσει τα 40 εκατοστά. Το τσίμπημά της δεν είναι επικίνδυνο.
Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που σας τσιμπήσει μέδουσα
1. Απομακρύνετε την από το σώμα σας. Όχι όμως με γυμνά χέρια, διότι αυτό θα μεταφέρει τον ερεθισμό εκεί.
2. Ξεπλύνετε την περιοχή του τσιμπήματος με άφθονο θαλασσινό νερό. Αν δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος, γεμίστε τη χούφτα σας με άμμο και τρίψτε το σημείο του σώματος. Μη χρησιμοποιείτε γλυκό νερό.
3. Τοποθετείστε στο σημείο του τσιμπήματος πάγο ή κρύες κομπρέσες.
4. Αλείψτε την πάσχουσα περιοχή με κορτιζονούχο κρέμα. Περιορίζει την τοπική φλεγμονώδη αντίδραση και ανακουφίζει γρήγορα από το τσούξιμο και την φαγούρα. Αν δεν υπάρχει τέτοια κρέμα, χρησιμοποιείστε κομπρέσες με ξυδόνερο (1 μέρος ξύδι και 3 νερό).
5. Πάρτε κάποιο χάπι αντισταμινικό. Με το χάπι αντιμετωπίζονται συστηματικότερα τα συμπτώματα.
6. Τέλος αν τα συμπτώματα είναι έντονα και δεν υποχωρούν μετά την εφαρμογή των παραπάνω μέτρων, μπορεί να χρειασθεί κάποια ένεση κορτιζόνης. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει οπωσδήποτε να πάτε στο νοσοκομείο ή να επισκεφθείτε κάποιο Κέντρο Υγείας.
Μέδουσες στην Ελλάδα
Την καταγραφή των πληθυσμιακών εξάρσεων των μεδουσών στις θάλασσες μας, με τη βοήθεια του κοινού, έχει ξεκινήσει εδώ και κάτι λίγα χρόνια το Ινστιτούτο θαλάσσιας προστασίας ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ. Η πρωτοβουλία αναπτύσσεται στο πλαίσιο του διαμεσογειακού προγράμματος Jellywatch, της Διεθνούς Επιτροπής για την Επιστημονική Παρακολούθηση της Μεσογείου, CIESM. Η έρευνα για τις μέδουσες είναι πολύ περιορισμένη και οι πληθυσμιακές εξάρσεις, αν και είναι καθοριστικές για την ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος, σπάνια αναφέρονται ή καταγράφονται.
Στις ελληνικές θάλασσες ζουν πολυάριθμα είδη μεδουσών. Αν και για πολλούς είναι θαλάσσιοι οργανισμοί που προκαλούν φόβο, έχουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Αποτελούν τροφή για πολλά θαλάσσια είδη, όπως π.χ. για τις θαλάσσιες χελώνες, ενώ κάποια είδη μέδουσας παρέχουν καταφύγιο σε νεαρά ψάρια, που κρύβονται ανάμεσα στα πλοκάμια τους, αποφεύγοντας τους θηρευτές τους. Είναι εντελώς ακίνδυνη για τον άνθρωπο και αποτελεί κόσμημα μάλιστα τις θάλασσές μας.
Πληθυσμιακές εξάρσεις…
Όταν αναφερόμαστε σε πληθυσμιακές εξάρσεις μεδουσών εννοούμε δεκάδες με εκατοντάδες μέδουσες ανά κυβικό μέτρο, σε μια συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή. Καθώς ο κύκλος ζωής των μεδουσών επηρεάζεται από την εποχή, είναι φυσιολογικό να παρατηρούνται κάποιες πληθυσμιακές εξάρσεις, κυρίως το καλοκαίρι. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ανθρωπογενείς επιδράσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον έχουν προκαλέσει μεγάλες αλλαγές, με αποτέλεσμα οι πληθυσμιακές εξάρσεις μεδουσών να παρατηρούνται συχνότερα. Οι κυριότερες αιτίες αυτών των εξάρσεων θεωρείται ότι είναι η υπεραλίευση και η αύξηση της θερμοκρασίας. Ωστόσο έχουμε λίγα σχετικά δεδομένα και καταγραφές είναι πολύ περιορισμένες για να υποστηριχθεί η συγκεκριμένη θεωρία.
Γενικά, οι πληθυσμιακές εξάρσεις παρατηρούνται σε οικοσυστήματα που έχουν ήδη υποστεί αλλαγές από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στις πληθυσμιακές εξάρσεις προκαλείται από τα είδη-εισβολείς, τα οποία μεταφέρονται μέσω των ρευμάτων. Η μεταφορά ειδών σε οικοσυστήματα που δεν υπάρχουν φυσικοί θηρευτές, μπορεί να προκαλέσει εξάρσεις, με δραματικές επιπτώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κατάρρευση των ιχθυαποθεμάτων και της αλιείας, στη Μαύρη Θάλασσα, στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Προκλήθηκε από το είδος Mnemiopsis leidyi, το οποίο μεταφέρθηκε από τον Ατλαντικό Ωκεανό. 
Και οι επιπτώσεις τους…
Η εκτεταμένη έξαρση των μεδουσών σε μια περιοχή, προκαλεί σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, επηρεάζοντας τον τουρισμό και την αλιεία.
Τουρισμός: η έντονη παρουσία μεδουσών προκαλεί μείωση στον αριθμό των τουριστών στις παραλίες που καταγράφονται οι μέδουσες.
Αλιεία: Εξάρσεις μεδουσών μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε κατάρρευση των ιχθυαποθεμάτων σε μια περιοχή, καθώς οι μέδουσες τρέφονται με ιχθυοπλαγκτόν, δηλαδή με αυγά ψαριών και με ζωοπλαγκτόν, εξαντλώντας έτσι την τροφή πολλών ειδών ψαριών. Αυτό επηρεάζει άμεσα τους πληθυσμούς διαφόρων ειδών ψαριών, ενώ παράλληλα παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού των μεδουσών. 
