Οι μέδουσες είναι θαλάσσια ασπόνδυλα της τάξης των Σκυφόζωων. Πρόκειται για πλαγκτονικούς οργανισμούς, οι οποίοι εντοπίζονται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Ζουν σε ομάδες και το τσίμπημά τους προκαλεί κνησμό στον Άνθρωπο και παράλυση στα ψάρια.
Τρέφονται με μικρά ψάρια και ζωοπλαγκτόν, τα οποία πιάνουν με τα πλοκάμια τους
Oι μέδουσες που συναντάμε πιο συχνά στις ελληνικές θάλασσες είναι η γνωστή και ως «γυαλί» (Aurelia aurita), η καφε-μουσταρδί μέδουσα (Cotylorhiza tuberculata) που θυμίζει τηγανητό αυγό, η μεγάλη γαλάζια μέδουσα (Rhizostoma pulmo), αλλά και η Pelagia noctiluca, η μόνη μέδουσα που στην περιοχή μας είναι και τσούχτρα. Οι περιοδικές πληθυσμιακές εξάρσεις της στη Μεσόγειο, δεν έχουν καθοριστεί επακριβώς, αλλά φαίνονται ότι συνδέονται με τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας της θάλασσας και με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζονται από τις κλιματικές αλλαγές, όπως είναι για παράδειγμα οι περίοδοι ξηρασίας ή έντονων βροχοπτώσεων τους ανοιξιάτικους μήνες. Είναι εσφαλμένη η εντύπωση ότι η παρουσία των τσουχτρών σημαίνει ότι η συγκεκριμένη θάλασσα είναι βρόμικη.
Μόνο 70 είδη μεδουσών από τα συνολικά 250, είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο και αυτά αποκαλούνται τσούχτρες, καθότι όταν έρθουν σε επαφή με αυτόν προκαλούν δυσάρεστη έως και επώδυνη αίσθηση. Η επαφή με τις τσούχτρες στη χώρα μας σπάνια οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα και μόνο σε ορισμένα ευαίσθητα και αλλεργικά άτομα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η περιοχή του σώματος που ήλθε σε επαφή με την τσούχτρα παρουσιάζει μία έντονη ερυθροδερμία με ή χωρίς πρήξιμο που συνοδεύεται από έντονο τσούξιμο, πόνο ή και κνησμό. 
Όλες οι μέδουσες τσιμπούν, γιατί όλες έχουν κνιδοκύτταρα που εκκρίνουν τοξικές ουσίες
Των περισσότερων όμως το τσίμπημα δεν είναι ενοχλητικό για τον άνθρωπο (κάποιες φορές ούτε γίνεται αντιληπτό), όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις μέδουσες “γυαλιά”. Από τα γνωστά είδη μεδουσών μόνο 3 μπορούν να προκαλέσουν θάνατο στον άνθρωπο. Αυτά ζουν στον Κόλπο του Μεξικού, στη Ιαπωνία και στην Αυστραλία. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 70 θάνατοι. Το δηλητήριο τους μπορεί να προκαλέσει το θάνατο σ´ έναν ενήλικο άνθρωπο μέσα σε τρία λεπτά, από ανακοπή καρδιάς, κατάρρευση του κυκλοφορικού συστήματος ή και παράλυση του αναπνευστικού.
Η επαφή με τις τσούχτρες, στην χώρα μας, σπάνια οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα
Τα συμπτώματα είναι ανάλογα με την περίπτωση, τα εξής:
• Πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονος, κοκκίνισμα του δέρματος και σε μερικές περιπτώσεις αποτύπωση στο δέρμα τμήματος της μέδουσας
• Ναυτία
• Χαμηλή πίεση
• Ταχυκαρδία
• Κεφαλαλγία
• εμετός
• διάρροια
• δύσπνοια
Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που σας τσιμπήσει μέδουσα
1. Απομακρύνετε τα τυχόν κολλημένα στο σώμα σας πλοκάμια, όχι όμως με γυμνό χέρι
2. Ξεπλύνετε την περιοχή του τσιμπήματος με άφθονο θαλασσινό νερό ή μίγματος θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας (σε αναλογία 1:1) για 2 λεπτά, εάν είναι διαθέσιμο, το οποίο διακόπτει την περαιτέρω απελευθέρωση τοξίνης από τα προσκολλημένα στο δέρμα τμήματα των πλοκαμιών. Αποφυγή εφαρμογής οξικού οξέος (ξύδι), διότι φαίνεται ότι αυτό ευνοεί την απελευθέρωση της τοξίνης από την μέδουσα τους είδους P. nοctiluca. Εναλλακτικά χρησιμοποιήσετε ακόμη και COCA-COLA. Μη χρησιμοποιείτε γλυκό νερό, διότι μπορεί να απελευθερώσει επιπλέον δηλητήριο. Για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να αποφεύγεται ο κνησμός του τραύματος, η χρήση οινοπνεύματος, αμμωνίας και παρόμοιων ουσιών.
3. Προσοχή. Το να πιέσουμε ή έστω ν’ αγγίξουμε το σημείο του σώματος που δέχτηκε την επίθεση με άμμο ή φύκια είναι ό,τι χειρότερο, αφού έτσι θα αυξήσουμε την ευαισθησία του δέρματος μας.
4. Πάνω από την κομπρέσα με τη σόδα, βάλτε ψυχρά επιθέματα με παγάκια τυλιγμένα σε πετσέτα. Αυτό περιορίζει τα τοπικά φαινόμενα από το δέρμα.
5. Αλείψτε την πάσχουσα περιοχή με κορτιζονούχο κρέμα. Περιορίζει την τοπική φλεγμονώδη αντίδραση και ανακουφίζει γρήγορα από το τσούξιμο και την φαγούρα. Αν δεν υπάρχει τέτοια κρέμα, χρησιμοποιείστε κρασί ή κόκα-κόλα. Έτσι αντιμετωπίζονται η φαγούρα και το τσούξιμο.
6. Πάρτε κάποιο χάπι αντιισταμινικό. Με το χάπι αντιμετωπίζονται συστηματικότερα τα συμπτώματα. Η ανάγκη για χάπια τέτοιου είδους είναι μεγαλύτερη ανάλογα με την έκταση του προσβληθέντος δέρματος.
7. Τέλος αν τα συμπτώματα είναι έντονα και ιδιαίτερα αν δεν υποχωρούν μετά την εφαρμογή των τοπικών μέτρων, μπορεί να χρειαστεί κάποια ένεση κορτιζόνης.
Μετά το τσίμπημα από μία μέδουσα μην ξαναμπείτε στη θάλασσα για το υπόλοιπο της ημέρας καθώς το αλάτι στο θαλασσινό νερό μπορεί να επιδεινώσει το άλγος.
Ορισμένα τσιμπήματα μέδουσας μπορεί να προκαλέσουν άλγος και κνησμό για μερικές ημέρες. Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν στο σπίτι με:
- Θερμές κομπρέσες για τον περιορισμό του οιδήματος και της φλεγμονής.
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, όπως η ακεταμινοφαίνη και η ιβουπροφαίνη.
- Μία τοπική κρέμα αντιβιοτικών, έτσι ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος λοίμωξης.
Αν η περιοχή του τσιμπήματος γίνει ιδιαίτερα επώδυνη, εμφανιστεί οίδημα ή γραμμοειδές εξάνθημα υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το τραύμα να έχει μολυνθεί. Στην περίπτωση αυτή επικοινωνήστε με τον γιατρό σας εντός 24ώρου.
Τι να αποφύγετε μετά από το τσίμπημα
Ένας γνωστός μύθος είναι ότι η ούρηση στην περιοχή του τσιμπήματος μπορεί να αδρανοποιήσει το δηλητήριο. Στην πραγματικότητα, τα ούρα επιδεινώνουν το άλγος και συχνά ισχυροποιούν ακόμα περισσότερο τις τοξίνες. Το ίδιο ισχύει και για το χυμό λεμονιού ή τον αφρό ξυρίσματος.
Μία μελέτη που εξέτασε άλλες πιθανές θεραπείες για τα τσιμπήματα μέδουσας επιβεβαίωσε ότι το ζεστό νερό βοηθά στην αντιμετώπιση του άλγους. Επίσης, οι παγοκύστες είναι επίσης εν μέρει αποτελεσματικές, ωστόσο το ζεστό νερό είναι η καλύτερη προσέγγιση.
Πρέπει να τονιστεί ωστόσο ότι δεν πρέπει να ξεπλύνετε την περιοχή με κρύο νερό χωρίς να έχετε βγάλει τα πλοκάμια, καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει απελευθέρωση περισσότερων τοξινών.
Ορισμένοι χρησιμοποιούν μαγειρική σόδα για την αντιμετώπιση του δηλητηρίου από τα τσιμπήματα. Μία έρευνα του 2007 διαπίστωσε ότι η προσέγγιση αυτή δεν είναι επικίνδυνη, ωστόσο έχει χαμηλή αποτελεσματικότητα.
Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη οπότε βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν μέδουσες πριν μπείτε στη θάλασσα. Αν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με την ασφάλεια του νερού το καλύτερο θα ήταν να μην κολυμπήσετε καθόλου εκείνη τη μέρα.
