Τα σωζόμενα αρχαία ελληνικά εγχειρίδια κυνηγιού γράφτηκαν από δύο Έλληνες ιστορικούς, τον Ξενοφώντα και τον Αρριανό, και περιέχουν πλήθος πληροφοριών και συμβουλών.
Το κυνήγι για βιοπορισμό και αναψυχή (λαγός, ελάφι, αρκούδα, αγριογούρουνο) ήταν δημοφιλής ασχολία στην αρχαία Ελλάδα και οι κυνηγοί που χρησιμοποιούσαν σκύλους για τον σκοπό αυτό τους αντιμετώπιζαν με ιδιαίτερη φροντίδα. Τα σωζόμενα αρχαιοελληνικά εγχειρίδια κυνηγιού που γράφτηκαν από δύο Έλληνες ιστορικούς, τον Ξενοφώντα και τον Αρριανό, περιέχουν πολλές πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με τη σωστή εκπαίδευση των κυνηγετικών σκύλων.
Αν ζούσατε λοιπόν στην Αθήνα την εποχή του Σωκράτη και είχατε έναν λακωνικό κυνηγετικό σκύλο σαν αυτόν που απεικονίζεται στο ελληνικό αγγείο, τι θα τον ταΐζατε;
Τα συνηθισμένα κουτάβια τρέφονταν με ψωμί από κριθάρι, μαλακό αγελαδινό γάλα ή ορό γάλακτος. Αλλά τα πιο ιδιαίτερα κουτάβια τρέφονταν με ψωμί, μαλακό κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα. Οι ιδιοκτήτες συνήθως προσέθεταν στο ψωμί λίγο αίμα του ζώου που ήθελαν τα κουτάβια να κυνηγήσουν.
Την ώρα του δείπνου, ο ιδιοκτήτης έκοβε μεγάλα κομμάτια ψίχουλα ψωμιού για να σκουπίσει τα δάχτυλά του και τα έδινε στον σκύλο μαζί με κόκαλα και κομμάτια τροφής. Μετά τη θυσία και στο τραπέζι, ετοίμαζαν μια ειδική λιχουδιά. Αποτελούνταν από ένα κομμάτι μοσχαρίσιο συκώτι καλυμμένο με κριθάρι και ψημένο. Ακόμη πιο φυσικό ήταν να μοιράζονται με τους πιστούς τετράποδους φίλους τους υπολείμματα θηραμάτων – κουνέλι, ελάφι ή αγριογούρουνο – ως ένδειξη ευγνωμοσύνης.
Ήταν αυτή η κατάλληλη διατροφή για έναν σκύλο;
Η ιδέα ότι το κόκκινο ωμό κρέας πρέπει να περιλαμβάνεται στην καθημερινή διατροφή ενός σκύλου είναι μια ευρέως διαδεδομένη αλλά λανθασμένη πεποίθηση. Οι σκύλοι στην άγρια φύση κυνηγούν σαρκοφάγα και φυτοφάγα ζώα. Όταν σκοτώνονται, τρώνε πρώτα το χορτάρι (που έχει ήδη περάσει το πρώτο στάδιο της πέψης) και το γεμάτο σιτηρά στομάχι, μετά τα εσωτερικά όργανα και τέλος το κρέας που προτιμούν. Συχνά μασάνε κόκαλα για να πάρουν τις απαραίτητες βιταμίνες και τα άλατα για την εξισορρόπηση της διατροφής τους. Αν ένας σκύλος έπασχε από εντερικά σκουλήκια, τον τάιζαν με μουστάκια σιταριού. Μια πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η αψιθιά (Αρτεμισία). Η αψιθιά είναι γνωστή ως βότανο που έχει την ικανότητα να σκοτώνει τα εντερικά παράσιτα. Το ότι οι ελληνικοί σκύλοι είχαν άριστη υγεία όταν τρέφονταν με σιτηρά και κρέας επιβεβαιώνεται από τον Αριστοτέλη, ο οποίος σημειώνει στα γραπτά του ότι τα λακωνικά κυνηγόσκυλα ζούσαν 10-12 χρόνια και άλλες φυλές 14-15 χρόνια.
![]()
Σήμερα, ένα σκυλί περίπου 25 κιλών έχει το ίδιο προσδόκιμο ζωής.
Είχε σεβαστή θέση στην καθημερινή ζωή των προγόνων μας και υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού μας. Αυτό μπορούμε εύκολα να το διαπιστώσουμε από τις αναρίθμητες αναφορές που γίνονται για το σκύλο, στα έργα τους, την τέχνη τους, τους μύθους και τις ιστορίες τους.
Απο την ελληνική μυθολογία βλέπουμε ότι πολλά τέρατα είχαν τη μορφή σκύλου, όπως η Σκύλλα και η Χάρυβδη, ο Κέρβερος κ.ά. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι την εποχή δημιουργίας της μυθολογίας ο σκύλος ήταν ακόμα άγριο και μη εξημερωμένο ζώο. Με την πάροδο όμως του χρόνου, ο σκύλος εξημερώθηκε και αποτέλεσε πολύτιμο και χρήσιμο συνοδό σε αρκετές εργασίες.
Ένας από τους μύθους που αφορούν το σκύλο, αναφέρει ότι ο σκύλος είναι αναπαραγωγή του Κέρβερου, την οποία επέτυχε ο εγγονός του Αχιλλέα ονόματι Μολοσσός. Γι’ αυτόν το λόγο και η Εκάτη συντροφευόταν πάντα από μαύρα σκυλιά ονόματι «Μολοσσοί». Η αρχαία ονομασία των κατοίκων της Ηπείρου είναι Μολοσσοί.
Άλλος μύθος αναφέρει ότι ο σκύλος είναι δημιούργημα του θεού Ηφαίστου, τον οποίο ο θεός Απόλλωνας εξημέρωσε και τον έκανε δώρο στην αδελφή του θεά Αρτέμιδα για να τη συντροφεύει στο κυνήγι της. Άλλη μία ιστορία που δείχνει τη σχέση που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες με το σκύλο, μία σχέση βασισμένη στην αγάπη, την πίστη και την αφοσίωση, είναι η γνωστή συγκινητική ιστορία του γέρικου σκύλου Άργους, του σκύλου του Οδυσσέα, που παρ’ όλα τα 10 χρόνια απουσίας του αφέντη του κατάφερε να τον αναγνωρίσει, να κουνήσει την ουρά του από χαρά και να ξεψυχήσει στα πόδια του αφεντικού του.
Ο σκύλος αποτέλεσε έμπνευση για την ίδρυση της φιλοσοφικής Σχολής του Κυνισμού και εκείνων που την ακολούθησαν, γνωστοί ως «κυνικοί φιλόσοφοι». Οι κυνικοί φιλόσοφοι γύριζαν στους δρόμους των Αθηνών ζώντας μιμούμενοι τη ζωή των σκύλων. Ο γνωστός κυνικός φιλόσοφος Διογένης περιφερόταν μεσημέρι στο κέντρο των Αθηνών κρατώντας ένα φανάρι και έχοντας συντροφιά ένα σκύλο, φωνάζοντας «άνθρωπο ζητώ», υπονοώντας τη φιλοσοφική έννοια της λέξης «άνθρωπος».
Σύμφωνα με το Σωκράτη, ο σκύλος είναι ένας «αληθινός φιλόσοφος».
Ο σκύλος τότε, όπως και σήμερα, χρησίμευε για τσοπανόσκυλο (ποιμενικός κύων), φύλακας (πυλωρός, θυρωρός, οικουρός ή δέσμιος κύων όταν ο φύλακας σκύλος ήταν δεμένος), κυνηγόσκυλο (θηρευτικός, αγρευτικός κύων) δίπλα στον Έλληνα κυνηγό. Αλλά και η ίδια η λέξη «κυνηγός» προέρχεται από την παρουσία του: Κυναγός > Κυνηγός = ο άγων τον κύνα, αυτός που οδηγεί το σκύλο).
Υπήρχαν επίσης οι πολεμισταί κύνες, οι άθλοι των οποίων αναφέρονται σε περιγραφές μαχών όπως του Μαραθώνα, της Μαντινείας κ.ά. Ο ζωγράφος Μίκων τίμησε το σκύλο που συνόδευε τον Αθηναίο κύριό του στη μάχη του Μαραθώνα, απεικονίζοντάς τον μεταξύ των καλύτερων Ελλήνων πολεμιστών. Υπήρχαν ακόμη οι μαχηταί κύνες, οι οποίοι πάλευαν με τα θηρία στο στίβο, παρέχοντας θέαμα, ιδιαίτερα στους Ρωμαίους. Υπήρχαν, τέλος, μικρόσωμα σκυλιά, όπως αυτά της Μάλτας, που συνόδευαν τις πλούσιες κυρίες τους στον περίπατο, στο φαγητό, ακόμη και στον ύπνο τους.
Ο Αλέξανδρος είχε τον ινδικό του σκύλο Περίττα, που «η γενιά του κρατούσε από λιοντάρι» και στη μνήμη του ίδρυσε πόλη. Τον είχε αγοράσει 100 μνες. Σε μια μάχη με τους στρατιώτες του Δαρείου του Γ΄, δεν είχε χρόνο να αντιμετωπίσει έναν ελέφαντα που τον πλησίαζε επιθετικά.
Ο Περίττας, τότε, έτρεξε και δάγκωσε τον ελέφαντα και με αυτόν τον τρόπο έσωσε τον Αλέξανδρο από βέβαιο θάνατο. Έναν άλλο σκύλο παιονικής καταγωγής, με το όνομα Τρίακος, είχε δωρίσει στον Αλέξανδρο ο σατράπης της Παιονίας. 65 φυλές αναφέρεται πως υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα… Πληροφορίες μάς παρέχουν: ο Ξενοφών στα «Κυνηγετικά», ο Ηρόδοτος στις περιηγήσεις του και ο Αριστοτέλης στο «Περί Ζώων Ιστορίαι».
Οι σκύλοι συνόδευαν τους αρχαίους Έλληνες όχι μόνο στο κυνήγι, αλλά και στο τραπέζι που ετοίμαζαν μετά. Εκεί μοιράζονταν με τους τετράποδους φίλους τους κομμάτια από τα θηράματα όπως κουνέλια, ελάφια και αγριογούρουνα. Μετά το τραπέζι, ο ιδιοκτήτης σκούπιζε τα χέρια του με ένα κομμάτι ψωμί και το έδινε στο σκύλο του μαζί με μία ιδιαίτερη λιχουδιά, βοδινό συκώτι ψημένο στα κάρβουνα πασπαλισμένο με κριθάρι. Αν ο σκύλος του υπέφερε από παράσιτα στο έντερο, του έδινε το φλοιό από το σιτάρι.
Οι σκύλοι στην αρχαιότητα είχαν μικρά ονόματα
Ο Ξενοφώντας, ο Έλληνας ιστορικός που έγραψε για τα κυνηγόσκυλα τον 4ο αιώνα π.κ.ε. υποστήριζε ότι τα πιο καλά ονόματα είναι τα σύντομα, μονοσύλλαβα ή δισύλλαβα, για να μπορεί κάποιος να τα προφέρει με ευκολία. Η σημασία του ονόματος ήταν επίσης σημαντική για το ηθικό, τόσο του ιδιοκτήτη όσο και του σκύλου: ονόματα που είχαν σχέση με την ταχύτητα, τη γενναιότητα, τη δύναμη, την εμφάνιση και άλλες αρετές ήταν προτιμητέα. Ο Ξενοφώντας, για παράδειγμα, φώναζε το σκύλο του Ορμή.
Η μυθική κυνηγός Αταλάντη φώναζε το σκύλο της Αύρα. Σε ένα αρχαίο Ελληνικό αγγείο του 560 π.κ.ε. απεικονίζεται η Αταλάντη και άλλοι ήρωες μαζί με τα κυνηγόσκυλά τους, κυνηγώντας τον περίφημο Καλυδώνιο Κάπρο. Πάνω στο αγγείο ο αγγειογράφος κατέγραψε τα ονόματα επτά σκύλων: Ορμένος, Μεθέπων, Εγέρτης, Κόραξ, Μάρψας, Λάβρος και Εύβολος.
Στην κλασσική αρχαιότητα το κυνήγι (λαγού, ελαφιού, αρκούδας, αγριογούρουνου) για τροφή και για διασκέδαση ήταν αρκετά διαδεδομένο, και όσοι κυνηγοί χρησιμοποιούσαν σκύλους για αυτόν το σκοπό, τους φρόντιζαν ιδιαίτερα. Δύο εγχειρίδια κυνηγιού της αρχαίας Ελλάδας που σώζονται σήμερα, είναι γραμμένα από δύο Έλληνες ιστορικούς, τον Ξενοφώντα και τον Αρριανό, και έχουν αρκετές πληροφορίες και συμβουλές για τη σωστή ανατροφή των κυνηγόσκυλων.
Όλες οι πηγές αρχαίων κειμένων μας δείχνουν ότι ο «κύων» είχε εξαίσια θέση στην κοινωνική ζωή των προγόνων μας και καλό θα ήταν να του δώσουμε κι εμείς την ίδια στις ζωές μας!
