Τα χταπόδια, αυτά τα πανέξυπνα αλλά παράξενα κεφαλόποδα, φαίνεται να ενσαρκώνουν ό,τι ανατριχιαστικό και μυστηριώδες έχει να κάνει με τη θάλασσα – η σκέψη ότι τα μαλακά σώματά τους παραμονεύουν στα σκοτεινά βάθη των ωκεανών έχει εμπνεύσει τέρατα, όπως το Κράκεν. Οι απόκοσμες μορφές τους, που ενισχύονται από τα ξεδιπλωμένα πλοκάμια, βρίσκουν το δρόμο τους και σε πιο σύγχρονα τέρατα και κακούς – σκεφτείτε τη θαλάσσια μάγισσα Ούρσουλα της Disney ή τον Doc Oc του Σπάιντερμαν. Και μην ξεχνάτε τις ταινίες τρόμου με θέμα τα χταπόδια!
1) Τα χταπόδια είναι πολύ παλιά
Το αρχαιότερο γνωστό απολίθωμα χταποδιού ανήκει σε ένα ζώο που έζησε πριν από περίπου 296 εκατομμύρια χρόνια, κατά τη διάρκεια της ανθρακικής περιόδου. Το εν λόγω δείγμα ανήκει σε ένα είδος που ονομάζεται Pohlsepia και εκτίθεται στο Μουσείο Field στο Σικάγο. Ο Harmon Courage το περιγράφει ως ένα “πεπλατυσμένο αγελαδινό πατέ” ή ένα “σφαιρικό σπαθί”, αλλά μια προσεκτική εξέταση αποκαλύπτει τα οκτώ πλοκάμια και δύο μάτια. Οι ερευνητές δεν είναι σίγουροι, αλλά ενδεχομένως να υπάρχει εκεί και ένας σάκος μελανιού. Με άλλα λόγια, πολύ πριν η ζωή στην ξηρά προχωρήσει πέρα από τα μικροσκοπικά ερπετά, τα χταπόδια είχαν ήδη καθιερώσει το σχήμα τους για τα εκατομμύρια χρόνια που θα ακολουθούσαν.
2) Τα χταπόδια έχουν τρεις καρδιές
Δύο από τις καρδιές λειτουργούν αποκλειστικά για να μεταφέρουν το αίμα πέρα από τα βράγχια του ζώου, ενώ η τρίτη διατηρεί την κυκλοφορία για τα όργανα. Η καρδιά των οργάνων σταματά στην πραγματικότητα να χτυπά όταν το χταπόδι κολυμπάει, γεγονός που εξηγεί την προτίμηση του είδους να σέρνεται αντί να κολυμπάει, πράγμα που τα εξαντλεί.
3) Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι τα χταπόδια ήταν χαζά
Στην “Ιστορία των ζώων” του, που γράφτηκε το 350 π.Χ., ο Έλληνας φιλόσοφος έγραψε ότι “το χταπόδι είναι ένα ηλίθιο πλάσμα, γιατί πλησιάζει το χέρι του ανθρώπου αν το κατεβάσει στο νερό- αλλά είναι τακτικό και λιτό στις συνήθειές του: δηλαδή, αποθηκεύει αποθέματα στη φωλιά του και, αφού φάει ό,τι είναι φαγώσιμο, εκτινάσσει τα κελύφη και τις θήκες των καβουριών και των οστρακοειδών, καθώς και τους σκελετούς των μικρών ψαριών”. Αφού περιγράφει μερικές ακόμη ιδιορρυθμίες της ιστορίας της ζωής του χταποδιού -εκβάλλει μελάνι για αυτοάμυνα, είναι γλοιώδες, μπορεί να σέρνεται στη στεριά- υπογράφει επιπόλαια: “Αυτά για τα μαλάκια”. Ωστόσο, το κεφαλόποδο με το μεγάλο μυαλό μπορεί να πλοηγείται σε λαβύρινθους, να λύνει προβλήματα και να θυμάται λύσεις και να διαλύει πράγματα για πλάκα -έχουν ακόμη και ξεχωριστές προσωπικότητες.
4) Τα πλοκάμια του χταποδιού έχουν δικό τους μυαλό
Τα δύο τρίτα των νευρώνων ενός χταποδιού βρίσκονται στα πλοκάμια του, όχι στο κεφάλι του. Ως αποτέλεσμα, τα πλοκάμια μπορούν να λύνουν προβλήματα για το πώς να ανοίξουν ένα οστρακοειδές, ενώ οι ιδιοκτήτες τους είναι απασχολημένοι με κάτι άλλο, όπως να ελέγξουν μια σπηλιά για περισσότερα φαγώσιμα καλούδια. Τα πλοκάμια μπορούν να αντιδράσουν ακόμη και μετά την πλήρη αποκοπή τους. Σε ένα πείραμα, τα κομμένα πλοκάμια τραβήχτηκαν από πόνο όταν οι ερευνητές τα τσίμπησαν.
5) Το μελάνι του χταποδιού δεν κρύβει απλώς το ζώο
Το μελάνι βλάπτει και σωματικά τους εχθρούς. Περιέχει μια ένωση που ονομάζεται τυροσινάση, η οποία, στους ανθρώπους, βοηθά στον έλεγχο της παραγωγής της φυσικής χρωστικής μελανίνης. Όταν όμως μπαίνει στα μάτια ενός θηρευτή, η τυροσινάση προκαλεί ερεθισμό. Επίσης, αλλοιώνει την αίσθηση της όσφρησης και της γεύσης των πλασμάτων. Το αμυντικό παρασκεύασμα είναι τόσο ισχυρό, στην πραγματικότητα, που τα χταπόδια που δεν καταφέρνουν να ξεφύγουν από το δικό τους νέφος μελανιού μπορεί να πεθάνουν.
6) Τα χταπόδια έχουν μπλε αίμα
Για να επιβιώσουν στα βάθη του ωκεανού, τα χταπόδια ανέπτυξαν ένα αίμα με βάση τον χαλκό αντί για τον σίδηρο, που ονομάζεται αιμοκυανίνη, η οποία μετατρέπει το αίμα τους σε μπλε. Αυτή η χάλκινη βάση είναι πιο αποτελεσματική στη μεταφορά οξυγόνου από ό,τι η αιμοσφαιρίνη όταν η θερμοκρασία του νερού είναι πολύ χαμηλή και δεν υπάρχει πολύ οξυγόνο. Αλλά αυτό το σύστημα τους κάνει επίσης να είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στις μεταβολές της οξύτητας. Αν το pH του περιβάλλοντος νερού πέσει πολύ χαμηλά, τα χταπόδια δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν αρκετό οξυγόνο. Κατά συνέπεια, οι ερευνητές ανησυχούν για το τι θα συμβεί στα ζώα ως αποτέλεσμα της οξίνισης των ωκεανών που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή.
7) Μετά το ζευγάρωμα, το παιχνίδι τελειώνει για τα χταπόδια
Το ζευγάρωμα και η γονεϊκότητα είναι σύντομες υποθέσεις για τα χταπόδια, τα οποία πεθαίνουν αμέσως μετά. Το είδος εφαρμόζει την εξωτερική γονιμοποίηση. Πολλαπλά αρσενικά είτε εισάγουν τα σπερματοζωάρια τους απευθείας σε ένα σωληνοειδές χωνί που χρησιμοποιεί το θηλυκό για να αναπνέει, είτε κυριολεκτικά της δίνουν το σπέρμα, το οποίο δέχεται πάντα με το ένα από τα δεξιά της πλοκάμια (οι ερευνητές δεν γνωρίζουν γιατί). Στη συνέχεια, τα αρσενικά απομακρύνονται για να πεθάνουν. Όσο για τα θηλυκά, μπορούν να γεννήσουν έως και 400.000 αυγά, τα οποία φυλάνε και φροντίζουν εμμονικά. Δίνοντας προτεραιότητα στα μητρικά τους καθήκοντα, τα θηλυκά σταματούν να τρώνε. Αλλά δεν πεθαίνει από την πείνα – αντίθετα, όταν εκκολάπτονται τα αυγά, το σώμα του θηλυκού στρέφεται εναντίον του. 
8) Τα περισσότερα χταπόδια για ανθρώπινη κατανάλωση προέρχονται από τη Βόρεια και τη Δυτική Αφρική
Το χταπόδι αποτελεί δημοφιλές τρόφιμο στην Ανατολική Ασία, την Ισπανία, την Ελλάδα και άλλες χώρες εδώ και αιώνες, ενώ πρόσφατα έχει αποκτήσει δημοτικότητα στις ΗΠΑ και όχι μόνο. Σήμερα, οι Κορεάτες καταναλώνουν το περισσότερο χταπόδι. Αλλά αυτή η δημοτικότητα έχει αντίκτυπο στα αποθέματα χταποδιών στους ωκεανούς σε όλο τον κόσμο. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, τα αλιεύματα χταποδιών μειώθηκαν κατακόρυφα κατά 50% μεταξύ της δεκαετίας του 1960 και της δεκαετίας του 1980. Η διεθνής ζήτηση για χταπόδια ενέπνευσε την αλιεία της Βόρειας και Δυτικής Αφρικής να αρχίσει να στοχεύει τα ζώα τη δεκαετία του ’80, αν και πρόσφατα η ζήτηση επιβάρυνε και αυτά τα ύδατα, μετατοπίζοντας την αλιεία από το Μαρόκο στη Μαυριτανία και, πιο πρόσφατα, στη Σενεγάλη. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, περίπου 270.000 τόνοι χταποδιού εισάγονται από διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο.
